به گزارش خبرنگار مهر، همواره سؤالهای زیادی وجود دارد که ذهن افراد را به خود مشغول می کند، گروه دین و اندیشه خبرگزاری مهر برخی از پرتعدادترین سؤالاتی که توسط مردم از مرکز ملی پاسخگویی به سؤالات دینی پرسیده می شود را برای آگاهی مخاطبان ارائه می کند.
*سؤال: جریان فطرس ملک چه بوده است؟ وظیفه این فرشته چه بوده است؟ چرا فطرس نافرمانی كرد و بال هایش سوخت؟ آیا ملائكه ترك امر الهی و گناه می‌كنند؟
پاسخ: آنچه در برخی از روایات در مورد "فطرس" آمده، این است كه به خاطر نافرمانی از دستور الهی به زمین و در جزیره‌ای تبعید گشت و قدرت عروج را از دست داد، نه این كه فلج (به معنای جسمانی) شده باشد، اما این كه این مسئله با عصمت فرشتگان چگونه سازگار است در توضیح می‌گوییم:
با بررسی آیات و روایات متعدد، می توان ویژگیهای زیر را برای فرشتگان برشمرد:
۱. موجودات شریف و ارزشمندی هستند كه واسطه بین خداوند متعال و عالم محسوس به شمار میآیند و در همه حوادث بزرگ و كوچك جهان نقش دارند؛ بر هر امری با توجه به ابعاد و جنبه های مختلف آن یك یا چند فرشته گمارده شده است، نقش فرشتگان در حوادث و جریانها، اجرای فرمان الهی و تثبیت آن در جایگاه ویژه اش است. قرآن كریم در این باره می فرماید: "لا یسبقونه بالقول و هم بامره یعملون؛(۱) آنها در هیچ سخنی بر خداوند پیشی نمی گیرند و مطیع امر خداوندند."
۲. در فرشتگان سركشی و نافرمانی وجود ندارد؛ چون اراده ای مستقل از اراده خداوند ندارند تا چیزی خلاف خواست او بخواهند. قرآن در این مورد می فرماید:"لا یعصون الله ما امرهم و یفعلون ما یؤمرون؛(۲) فرمان خداوند را مخالفت نمیكنند و امر او را اطاعت می كنند."
۳. فرشتگان، با وجود فراوانی و كثرت، از نظر مقام و درجه مختلفند، برخی برتر از برخی دیگرند و عدهای فرمانده و عدهای فرمانبردارند. آن كه فرمانده است به امر الهی امر میكند و فرمان می دهد و آن كه فرمانبر است نیز به دستور الهی مطیع و فرمانبردار است و همگی در این ویژگی كه از خود اراده و اختیاری ندارند، مشتركند؛ چنان كه قرآن می فرماید: "و ما منّا اِلاّ و له مقام معلوم؛(۳) هر كدام از ما فرشتگان دارای رتبه و جایگاه معین و مشخصی است."
۴. چون كارهای فرشتگان به امر خداوند و اراده اوست و خداوند در همه امورش غالب و چیره است - "و الله غالبٌ علی امره؛(۴) خداوند بر كارش مسلط و چیره است- و هیچ چیز در آسمانها و زمین او را عاجز و مغلوب نمی سازد،(۵) فرشتگان نیز كه فرمانبرداران حق بوده، اراده و خواستی جز اراده و خواست او ندارند و همواره چیره و پیروزند.(۶)
در مورد فطرس كه یكی از فرشتگان الهی است، روایات متعددی داریم كه مضمون و محتوای آنها یكسان است. در روایتی میخوانیم: فطرس فرشتهای بود كه گردا گرد عرش الهی در گردش بود و درباره دستوری از اوامر خداوند كوتاهی و سستی ورزید. بالش به كیفر این نافرمانی چیده شد و به یكی از جزیره ها تبعید گردید. هنگامی كه امام حسین(ع) متولد شد، جبریل(ع) برای عرض تبریك به پیامبر(ص) به سوی زمین فرود آمد و در راه با فطرس دیدار كرد. جبریل(ع) به وی پیشنهاد كرد، برای عرض تبریك و تهنیت، با او نزد پیامبر(ص) برود. هنگامی كه جبریل(ع) او را به حضور پیامبر(ص) برد، به امر پیامبر(ص)، بالش را به بدن پاك امام حسین(ع) مالید و سلامتش را باز یافت.(۷)
عده ای از بزرگان معتقدند، داستان فطرس با آیات صریح قرآن كه ویژگیهای فرشتگان را برشمرده، آنها را بندگان مطیع و كریم و شایسته خداوند معرفی می كند و از هر نوع سرپیچی و نافرمانی پیراسته می داند، سازگاری ندارد؛ پس باید این گونه روایات را نادرست شماریم؛ و به فرض درستیشان، بدان سبب كه نكتهای فراتر از ادراك ما دارند، باید علمش را به اهلش یعنی اولیای برگزیده الهی واگذاریم و خود را در فهم آن ناتوان بدانیم.
در مقابل عده ای بر این باورند كه فرشتگان اصناف و درجه های گوناگون دارند. گروهی مقرّبند و گروهی در درجه پایینتر جای گرفته اند. آیاتی كه هر گونه نافرمانی و سرپیچی را از فرشتگان نفی می‌كنند، به فرشتگان مقرب مربوط است. فطرس از فرشتگان مقرب نبود تا از هر نوع سركشی پیراسته باشد؛ به ویژه آن كه تخلف و سرپیچی فطرس در برخی روایات كندی و سستی ورزیدن خوانده شده كه نوعی ترك اولی است نه گناه. چنان كه پیامبران(ع) نیز درجات مختلف دارند: "تلك الرسل فضّلنا بعضهم علی بعض؛(۸) بعضی پیامبران را بر بعضی برتری بخشیدیم." عده ای از انبیاء ترك اولی داشتند؛ ولی جمعی مانند پیامبر بزرگوار اسلام(ص) و خاندان پاكش جز اراده الهی اراده ای نداشتند و حتی از ترك اولی نیز پیراسته بودند.
پی نوشت ها:
۱. انبیا(۲۱)آیه۲۷.
۲. تحریم(۶۶)آیه ۶.
۳. صافات(۳۷)آیه۱۶۴.
۴. یوسف(۱۲)آیه۲۱.
۵. فاطر(۳۵)آیه ۴۴.
۶. ر.ك: المیزان، ج۱۷، ص۱۲، ذیل آیه اول سوره فاطر.
۷. ر.ك: سفینه البحار، شیخ عباس قمی(ره)، ج۳، ص۹۳۰؛ بحارالانوار، ج۲۶، ص۳۴۰، روایت ۱۰ و ج۴۳، ص۲۴۳، روایت ۸ و ج۴، ص۱۸۲، روایت ۷.
۸. بقره(۲)آیه ۲۵۳.
درباره این سایت